Wykorzystanie cewnika dializacyjnego – wskazówki praktyczne

„W zagrażających życiu sytuacjach oraz zatrzymaniu krążenia należy wykorzystywać dostęp dializacyjny.” – tak krótko, choć zwięźle i na temat wypowiadają się Wytyczne Resuscytacji 2015. Czy ratownik medyczny może samodzielnie podawać leki z wykorzystaniem cewnika dializacyjnego w warunkach Zespołu Ratownictwa Medycznego? Zgodnie z obowiązującym prawem, NIESTETY NIE, natomiast, gdy miałbyś trudność w założeniu dostępu dożylnego, a nawet problem z założeniem dostępu doszpikowego nie wykorzystałbyś tej drogi, aby móc podawać leki? Ja nie zawahałbym się wykorzystać tej metody, w końcu ratuję ludzkie życie, co jest najcenniejsze. Dlatego ten wpis przedstawia wskazówki praktyczne jak poprawnie wykorzystać dostęp dializacyjny. Wielkie podziękowania dla Waldemara Machały – dzięki niemu mógł ten wpis powstać.

Dostęp do naczyń żylnych cewnikami dializacyjnymi (w tym przypadku centralnych) jest dostępem, który należy wykorzystywać w każdym przypadku, kiedy są ku temu wskazania (szczególnie w stanie zagrożenia życia).

Cewniki dializacyjne są specjalnym dostępem. Duża średnica i dwa światła (choć są i trzyświatłowe kaniule dializacyjne, ale tylko tzw. ostre, w których to trzecie światło służy do podawania leków). Światła tychże kaniul są zawsze (a przynajmniej powinny być zawsze) wypełnione (jeżeli nie są używane) heparyną, cytrynianem, albo taurolidyną, które zapobiegają powstawaniu w nich skrzepów. Z tego też powodu przed przystąpieniem do podawania leków należy:

– spryskać korek i część proksymalną światła kaniuli na którą jest on nakręcony środkiem dezynfekującym

– odczekać ok. 60-90 sek., żeby środek dezynfekujący rozwinął swoje działanie przeciwdrobnoustrojowe

– odkręcić korek i podłączyć „pustą” jałową strzykawkę

– zwolnić zacisk (Halkeya-Robertsa) na świetle proksymalnym kaniuli

– odciągnąć zawartość światła kaniuli (na jej świetle jest podana objętość wypełnienia, zwykle 1,4-2,1 ml)

– przepłukać światło 0,9% NaCl i zacząć podawać leki, przepłykując 0,9% NaCl, po każdym podaniu leku.

Po zakończeniu podawania leków:

– albo podłączyć wlew kroplowy (dla przepłukiwania kaniuli). Tutaj należy zachować ostrożność, ponieważ u chorych dializowanych (cierpiących na niewydolność nerek) obowiązuje restrykcja płynowa. Można dość szybko spowodować przewodnienie, a przy niewydolności krążenia spowodować m.in. obrzęk płuc

– albo wypełnić światło kaniuli objętością podaną na świetle kaniuli (ok. 1,4- 2,1 ml), najlepiej taurolidyną, albo cytrynianem (Citrolock), albo heparyną, a ostatecznie 0,9% NaCl.

– zamknąć zacisk Halkeya-Robertsa

– zabezpieczyć końcówkę proksymalną kaniuli nowym koreczkiem

Nie ulega wątpliwości, że kaniula dializacyjna (niezależnie, czy tzw. ostra, czy permanentna) jest specjalnym rodzajem dostępu do naczyń (służy w końcu terapii nerkozastępczej). Jednak nie można sobie pozwolić na zwłokę w uzyskiwaniu kolejnego dostępu naczyniowego, szczególnie dla ratowania życia. Ci ludzie są ciężko chorzy. I tak mają na tyle „zniszczone” naczynia obwodowe (a nierzadko zakrzepicę pozostałych naczyń centralnych), że dodatkowe narażanie ich na cierpienie nie jest humanitarne.

Bibliografia:

1. Anders J., Wytyczne Resuscytacji 2015, Wydawnictwo Polska Rada Resuscytacji, Wydanie II, Kraków 2016
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2016 r. w sprawie medycznych czynności ratunkowych i świadczeń zdrowotnych innych niż medyczne czynności ratunkowe, które mogą być udzielane przez ratownika medycznego